De komst van de vaccins geeft hoop voor dit nieuwe jaar. Maar tegelijk voelen we nog iedere dag de ingrijpende effecten van de pandemie. Het verlies van de vanzelfsprekendheid van onderling contact en van het elkaar onbevangen ontmoeten drukt zwaar.
Maar niet alleen dat. De lange lockdown is steeds lastiger vol te houden. We zien hoe het mensen raakt en we merken dat onze instituties niet berekend zijn op de pandemie, zoals bij het organiseren van de inentingen.
En terwijl we de handen vol hebben aan onze eigen samenleving en de mentale druk van de pandemie, zien we ook in de landen om ons heen die spanningen. Je hoeft alleen maar de ontwikkelingen in Amerika te volgen de afgelopen dagen. Een diep verscheurd land waar grote groepen van de bevolking zich niet gezien en gehoord voelen.
De pandemie woedt overal voort en samenlevingen lijken op drift.
Omdat er anderen zijn
Gelukkig zien we ook dappere, moedige en volhardende mensen. Overal ter wereld. Mensen die voor anderen blijven zorgen onder moeilijke omstandigheden. Of gewoon doen wat er moet worden gedaan in hun directe omgeving van familie en buren. Mensen die de moed hebben kritische vragen te stellen of naar ongemakkelijke meningen te luisteren en anderen serieus te nemen. Die de verantwoordelijkheid nemen om zaken beter te gaan regelen.
Wat kunnen wij doen? Wij met onze belangstelling voor en training in mindfulness en compassie. Dat is, denk ik, allereerst goed voor onszelf zorgen. Gezond blijven, zorgen dat we voldoende energie hebben en houden. Regelmatig mediteren om helder van geest te blijven en onze mentale veerkracht op peil te houden.
Maar laat het daar niet bij blijven. Laten we ons de weg laten wijzen door de Afrikaanse Ubuntu-filosofie. Ubuntu is kort voor ‘Umuntu Ngumntu Ngbantu’, wat betekent: een mens is een mens, omdat er anderen zijn. Het leert ons dat een mens niet in eerste instantie een individu is, maar altijd onderdeel van een gemeenschap.
Zoals het nu is
Vanuit dit perspectief komen mindfulness en compassie pas echt tot hun recht als we ze meenemen van hun kussen de wereld in. Als we van mindfulness een sociale activiteit maken.
‘Coming to our senses’, aldus Jon Kabat-Zinn, de grondlegger van de moderne mindfulnesstraining: bij onze zinnen komen. Dat betekent stilstaan, goed kijken en luisteren. Ons niet laten meeslepen in reactiviteit. Gelijkmoedigheid is dan het kernwoord, accepteren dat zaken zijn zoals ze zijn.
Toch roept dat soms irritatie op, omdat we zaken willen veranderen. Daarom was ik blij met een mooie herformulering voor de zin: ‘het is zoals het is’, die een Amerikaanse collega me onlangs aanreikte. Hij maakte daar van: ‘dit is zoals het nu is’.
Dat is de realiteit onder ogen zien zonder het nihilisme van gelatenheid. Dat is niet onverschillige gelijkmoedigheid maar zorgvuldige evenwichtigheid naar alles wat we zien en horen.
Helen en verbinden
Met heldere aandacht, bij zinnen komen, kunnen we zelf weer op krachten komen. En met die energie en een evenwichtig oordeel over wat ons raakt en uitdaagt kunnen we de weg naar buiten inslaan. Mindfulness en compassie komen van hun kussen en versterken ons vermogen tot handelen.
In een wereld vol spanningen kunnen we die kwaliteiten goed gebruiken. Om bij te dragen aan helen en verbinden. Zachtmoedig, maar als het nodig is ook met de stevigheid van de arts die ingrijpt: ‘fierce compassion’. Nieuwe oplossingen uitproberen met een onbevangen blik. Samen kijken wat echt werkt zonder eenzijdig op te leggen. Richting geven maar ook ruimte laten bestaan. Helen en verbinden.
Op die manier wordt mindfulness sociaal en dat kunnen we in 2021 goed gebruiken met z’n allen. Ga je mee op weg?